پارچه شناسی

پارچه شناسی

مقدمه:

پس از هوا ، آب و غذا ، پوشش را میتوان به عنوان مهم ترین نیاز بشر در نظر گرفت ، که در جوامع اولیه به عنوان استتار در برابر عوامل خطرزا مورد استفاده قرار می‌گرفته و بعد از آن او رادر برابر عوامل محیطی مانند  سرما و گرما محافظت می‌کرده‌‍‌‌است.

اما ذهن خلاق بشری همانطور که با تکامل پارچه‌ی پوشش خود از پوست حیوانات به تولید الیاف پرداخت رفته رفته به تزیین آن روی آورد و از آن  عنوان نمادی برای نشان دادن قومیت ، موقعیت اجتماعی ، ثروت ، جنسیت … بهره برد و نیز با بافت علائم و نشانه‌ها بر پارچه در برگزاری مراسم و مناسک اثر گذار بوده‌است.

تاریخچه: 

انسانها ابتدا لباس خود را از پوست حیوانات تهیه می‌کردند ، اما مستندات تاریخی گویای این موضوعند که قدیمی‌ترین پارچه‌های یافت‌شده متعلق به 10 هزارسال پیش و  دوران نوسنگی  است که بافندگی به شکلی ابتدایی با استفاده از الیاف طبیعی مانند کتان آغاز شده است و مهم‌ترین آثار باقی‌مانده :

1. تمدن باستان مصر (حدود ۴,۰۰۰ سال قبل از میلاد):مصر باستان یکی از اولین تمدن‌هایی بود که به تولید و بافت پارچه‌های مختلف پرداخت، به خصوص پارچه‌های کتان.
2. چین باستان (حدود ۲,۷۰۰ سال قبل از میلاد (از زمان سلسله شانگ، شواهدی از فنون بافندگی ابریشم وجود دارد و ابریشم به عنوان یکی از اولین الیاف تجاری معرفی شد.
3. تمدن دره سند (حدود ۲,۰۰۰ سال قبل از میلاد) شواهدی از بافندگی پارچه‌های پنبه‌ای در این منطقه یافت شده است که نشان‌دهنده پیشرفت تکنیک‌های بافندگی در آن زمان است.
4. در ایران یکی از قدیمی ترین پارچه‌های یافت شده ، متعلق به  زابلستان  است که قدمتی افزون برپنج هزار سال دارد و تکه پارچه‌های دست بافت کشف شده در شهر سوخته نمونه‌ای از این هنر در پنج هزار سال پیش است. و نیزمطابق با آثارو ابزار به دست آمده درغاری موسوم به غار کمربندی، در نزدیکی دریای خزر، اقوام ایرانی ساکن درآن مناطق از زمان غارنشینی از پشم گوسفند و بز پارچه می‌بافتند که قدمت آن را حدود6500  سال پیش از میلاد تعیین کرده‌اند ، آنان از پشم  پارچه می‌بافتند و به صورت لنگ وبدون برش ، به دور کمر خود می‌بستند .

از مهمترین دوره‌‌های باستانی که پارچه بافی در ایران رونق داشته‌است، نخست دوره هخامنشیان  بوده که بافت پارچه‌های ابریشمی و پشمی رواج داشته‌است به‌طوریکه پارچه‌ها را برش داده و لباس می‌دوختند .پس ازآن در دوره اشکانیان ، این دولت واسطه تجارت بافته‌های ابریشمی بین چین و جهان غرب بود و پارچه‌های ایرانی از کالاهای صادراتی به شمار می‌رفت .در دوره  ساسانی  از پارچه بافی به اوج خود رسید مرغوبیت آن به حدی بود که پرچم امپراطور روم و جامه مرگ پادشاه فرانسه از این پارچه‌ها تهیه شده است.

همانطور که در بالا اشاره شد برای بافت پارچه‌ها در مناطق و زمانهای متفاوت ،نسبت به منابع موجود، از الیاف مختلفی مانند پشم، پنبه، ابریشم … استفاده می‌شده‌است که این الیاف با تنوع بیشتر  امروزه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد . که در زیر به آنها اشاره خواهیم‌کرد .

دسته بندی الیاف :

برای بافت و تولید پارچه به طور کلی از الیاف منشا :

1.  طبیعی

الف :گیاهی

ب: حیوانی

پ: معدنی

•  مصنوعی
• ترکیب مواد طبیعی و مصنوعی

استفاده می‌شود .

1. الیاف طبیعی : به الیافی گفته می‌شود که از طبیعت گرفته شده باشند

الف : الیاف گیاهی : الیافی هستند که برای تولید آنها از گیاهان استفاده شده است ، مانند الیاف پنبه‌ای ، کتان ، کنف …

ب: الیاف حیوانی :الیافی هستند که به نحوی در تولید آنها حیوانات موثر بوده‌اند مانند  الیاف که از پشم و موی انواع حیوانات به دست می‌آید ، الیاف ابریشمی ، …

پ: الیاف معدنی و فلزی  : الیافی هستند که از منابع معدنی استخراج شده‌باشند،  مانند الیاف زرین و سیمین و الیاف نسوز و ممکن است مصارف خاص داشته باشند .

• الیاف مصنوعی : الیاف مصنوعی به گروهی از الیاف نساجی گفته می‌شود که توسط روش‌های خاص تولیدی و به صورت مصنوعی تولید می‌شوند و به‌طور معمول در طبیعت وجود ندارند .الیاف ریونی و نایلونی از این دسته می‌باشند
• الیاف ترکیب مواد طبیعی و مصنوعی: الیاف ترکیبی به معنای ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی است. الیاف طبیعی مانند پنبه و پشم از منابع طبیعی به دست می‌آیند و بدون تغییر در ماهیتشان تولید می‌شوند. در مقابل، الیاف مصنوعی مانند پلی استر به صورت صنعتی و با استفاده از فرآیندهای شیمیایی تولید می‌شوند و معمولاً در طبیعت یافت نمی‌شوند. ترکیب این دو نوع الیاف می‌تواند ویژگی‌های مطلوبی مثل استحکام و قابلیت جذب رطوبت را در بافت پارچه ایجاد کند.